“Çocuklar, duyularının, yaratıcılıklarının ve öğrenmelerinin sağlıklı gelişebilmesi için doğaya ihtiyaç duyarlar.” Richard Louv, Doğadaki Son Çocuk

Çocukların doğayla kurdukları bağın önemini ve bu bağı desteklemenin yollarını Richard Louv kendi hayatından örneklerle anlattı. Harekete geçmek için en az iki ek yola ihtiyacımız var. Birincisi sevgi, ikincisi ise yaratıcı umut!

• 20.03.2023 tarihinde eklendi

     Doğa ile olan farkındalık yolculuğunuz nasıl başladı? Sizi bu konuya yönlendiren ilk şey ne oldu? Yaşamınızda deneyimlediğiniz herhangi bir olay / durum mu size bu farkındalık yolunu açtı? Bu yolculukta size kim rehberlik etti?

Doğadaki Son Çocuk ve Doğa Kuralı (The Nature Principle) kitaplarımda önce Independence, sonra Raytown ve Overland Park’ta nasıl büyüdüğümü ve daha sonra Kansas Üniversitesine gidişimi anlattım. Üniversite yazlarında Kansas’ın merkezindeki küçük gazetelerde çalıştım. Bu nedenle Amerika’nın orta batısı ve onun doğası içime işledi. Bu da kitabı yazmamla yakından ilişkiliydi. Her ne sebeple olursa olsun, bu tecrübelerin büyüdüğüm dönemde önemli olduğunun farkına vardım. 1980'lerin sonlarında, başka bir kitabı araştırırken, Amerika Birleşik Devletleri'nde kentsel, banliyö ve kırsal alanlarda yaklaşık 3.000 çocuk ve ebeveynle röportaj yaptım.  Sınıflarda ve aile evlerinde, çocukların doğayla ilişkileri konusu bazen su yüzüne çıktı. Genç ve doğal dünya arasındaki artan ayrımı ve bu ayrımın sosyal, ruhsal, psikolojik ve çevresel etkilerini fark etmeden edemedim. Ve sonra oğullarımın kendi gördükleri değişiklikler hakkında bana soracakları sorular oldu…

Başucu kitaplarımızdan biri olan “Doğadaki Son Çocuk” isimli eserinizde, “Doğadaki çocuk, soyu tehlike altında olan bir türdür.” şeklinde bir tanım yapıyorsunuz. Tüm Dünya’yı etkileyen salgın ve ekran süresini arttıran uzaktan eğitim sürecini de düşündüğümüzde,  “Doğadaki çocuğu” şuan nasıl tanımlarsınız?

Doğadaki çocuk tehlikede olmaya devam edecek. Çünkü doğanın önündeki bazı engeller büyüdü. Ama ilerleme görüyoruz. İlerlemenin bir işareti de artan araştırmalar. 2005 yılında “Doğadaki Son Çocuk" kitabımı yazdığımda, hem doğa deneyiminin eksikliği hem de bu deneyimin faydaları üzerine sadece 60 çalışma bulabilmiştim. Bugün, “Doğadaki Son Çocuk" tan büyüyen; kâr amacı gütmeyen Çocuk ve Doğa Ağı Araştırma Kütüphanesi'nde (www.childrenandnature.org),  özetlenen 1000'den fazla çalışma var. Bu çalışmalar doğa deneyiminin sağlıklı çocukluk gelişimi ve yaşam boyunca insani gelişme için temel olduğunu ısrarla öneriyor.

Doğada zaman geçirmenin, çocuğun kendine güven duymayı öğrenmesinde, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun semptomlarını azaltmada, sakinleşmesinde ve odaklanmasında faydaları var. Doğal oyun alanlarına ve doğal öğrenme alanlarına sahip okulların, çocukların akademik olarak daha iyi performans göstermelerine yardımcı olduğu düşünülüyor. Doğal oyun alanlarının zorbalığı azaltabileceğine dair bazı göstergeler de var. Doğa deneyimi aynı zamanda çocuk obezitesi ve fazla kilo problemleri için bir tampon olabilir.  Doğa, psikolojik ve fiziksel sağlık açısından yararlıdır. Doğada geçirilen zaman açıkça bir tedavi değildir, ancak özellikle kontrollerinin ötesindeki koşullar nedeniyle stresli olan çocuklar ve yetişkinler için çok büyük bir yardımcı olabilir.

Ayrıca, 15 yıl içinde çocukları, aileleri ve toplulukları doğal dünyaya yeniden bağlamak için uluslararası bir hareket ortaya çıktı. Bu hareket eğitimcileri, çocuk doktorlarını (şu anda giderek artan bir şekilde doğa deneyimini reçete eden), şehir planlamacılarını, iş insanlarını ve politika yapıcıları içeriyor. Her yaştan insanı kapsadığı için ben buna "Yeni Doğa Hareketi" diyorum. Ailelerin takvimlerine doğayı koyduğunu, çocuk doktorlarının artık gördükleri ailelere doğayı reçete ettiklerini görüyoruz. Belediye başkanları, özellikle pandemiden sonra, yakınlardaki doğanın sağlığa faydaları ile ilgili şehirlerinin nasıl tasarlandığını yeniden düşünüyor.

Bu hareketin çok önemli bir noktasındayız. Farkındalık arttı, ancak daha hızlı bir eylem moduna geçmemiz gerekiyor. Bu ihtiyaç “Vitamin N: The Essential Guide to a Nature-Rich Life” kitabını yazma motivasyonumun büyük bir parçası olan, insanların ailelerinin ve topluluklarının sağlığını ve mutluluğunu zenginleştirmek için yapabilecekleri 500 eylemi içeriyor.

“Çocukların sağlığı ile yeryüzünün sağlığı birbirine sıkı sıkıya bağlıdır.” Çok güçlü ve bize de rehberlik eden bir söylem. Çocukların doğaya ihtiyacı olduğu kadar, doğanın da artık onu tanıyan çocuklara ihtiyacı var. Sizce öğretmenler başta olmak üzere yetişkinler, yeryüzü ile çocuklar arasındaki bu sıkı bağı nasıl görmeliler?

İklim değişikliği ve biyoçeşitliliğin çöküşüyle başa çıkmak için gerekli siyasi çözümler, daha geniş bir destek seçmeni olmadan gerçekleşmeyecek. Kimse sevmediği bir şeyi koruyamaz, bilmediği bir şeyi de sevemez. Çocukları, aileleri ve toplulukları, doğaya bağlama hareketinin bu kadar önemli olmasının bir nedeni de budur. Doğa deneyiminin insan sağlığı için hayati önem taşıdığına dair farkındalık artıyor. Bu farkındalık, ekranların önünde daha fazla zaman geçirdiğimiz pandemi döneminde dahi arttı. Hem dışarıda daha kolay olan sosyal mesafeye duyulan ihtiyaç nedeniyle hem de doğada zamanın bizim için ne kadar faydalı olduğunu sezgisel olarak bildiğimiz için daha çok doğada olmak istedik.

2023 yılındayız. Doğa ile olan ilişkilerini düşündüğünüzde, sizce çocukların karşı karşıya kaldığı en büyük problem nedir?

Politika yapıcılar ve ebeveynler şimdi şunu sormalı: Pandemi sonrası dünya, insan-doğa bağlantısıyla neye benzeyecek? Faydaları en üst düzeye çıkarmaya ve bu bağlantının tehlikelerini azaltmaya hazırlanıyor muyuz? Türümüzü iklim değişikliği, biyoçeşitliliğin çöküşü, kitlesel yok olma tehdidi ve hayvanlara yönelik muamelelerimizle ilgili devam eden pandemiler üzerinde harekete geçirmek için ne yapmamız gerekecek? Sadece gerçeklere ve mantığa güvenmek açıkça yeterli değil. Harekete geçmek için en az iki ek yola ihtiyacımız var. Birincisi sevgi, çevremizdeki doğaya derin duygusal bağlılık… İkinci unsur ise yaratıcı umut! Yani yaratmaya değer bir geleceği tanımlama yeteneğimiz.

İklim değişikliği, atıklar, biyolojik çeşitlilik kaybı gibi çoklu krizler yaşadığımız bir dönemdeyiz. Bu süreçte çocuklar birçok bilgiye ve görüntüye maruz kalabiliyor, bu durum ekofobiye temel hazırlıyor. Bu konuda ebeveynlere ve öğretmenlere –özellikle de bu dönem için- ne gibi uyarılarınız ve notlarınız olur?

Çocukları, özellikle küçük çocukları, kötü haberlerle aşırı yüklemememiz önemli. David Sobel'in deyimiyle ekofobi, çocuklar -özellikle de doğanın harikalarını deneyimleme şansları olmadan önce- doğayı çevresel kıyametle ilişkilendirmek için erken yaşta şartlandırıldıklarında oluşuyor. Bu, çevresel ve sosyal tehditler hakkında bilgi edinmemeleri gerektiği anlamına gelmez. Bizler de onlar da umutsuzluğa bir alternatif olduğunu bilmeliyiz. Çünkü onlarca yıldır kültürümüz iki bağımlılıkla mücadele ediyor: petrol ve umutsuzluk…

Peki, öğretmenlerin, ebeveynlerin (yetişkinlerin) son dönemdeki çevre algısı hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu algı, sizce çocukları ve onların doğa ile olan iletişimini nasıl etkiliyor?

Karşılaştığımız zorlukları göz ardı etmeden, dürüst olarak, çocuklardan ve her yaştan insandan sadece farklı bir gelecek değil; daha iyi bir hediye hayal etmelerini isteyebiliriz. Ya hayatlarımız bugün teknolojide olduğu kadar doğaya da dalmış olsaydı? Doğal dünyanın sağlığa, zekâya ve yaratıcılığa faydalarını en üst düzeye çıkaran yeni evler, şehirler, okullar ve işyerleri ortaya çıktıkça yalnızca enerji tasarrufu yapmakla kalmayıp insan enerjisi yaratırsak ne olur? Ya sadece doğayı korumakla kalmazsak; onu yaşadığımız, çalıştığımız, öğrendiğimiz ve oynadığımız yerde yaratırsak? Bu soruları cevaplamak ve sonra harekete geçmek, yeni bir doğa hareketinin hedefi olacaktır. Çocuklar yaratıcı umudun gelişiminde önemli bir rol oynayabilir. İnsanların gitmek isteyecekleri bir geleceği hayal etmenin ve sonra yaratmanın bir parçası olabilirler ve daha sonra çözümlerin bir parçası olan kariyerlere devam edebilirler. Umutsuzluğun panzehri budur.

Doğanın gelecekteki bilmediğimiz sorunlarına şimdinin çocukları yaratıcı çözümler bulmak zorunda. Bunun için de çocukların doğada zaman geçirmesi elzem. Peki, çocukların doğadaki deneyimleri ile yaratıcı düşünme becerileri arasındaki bağ hakkında neler söylersiniz?

Biyofilik mimariyle tasarlanmış bir işyerlerinde çalışan insanlar üzerinde yapılan araştırmalar tek bir yanıt sunuyor. Bu binalardaki ve kampüslerdeki çalışanlar daha üretken olma eğilimindedir; çalışanların hastalık süresi azalır, yaratıcılık artar, ciro da öyle. Neden tüm şehirler böyle olamıyor? Doğada öğrenme uzun zamandır daha iyi bilişsel işlevsellik ile ilişkilendirilmiştir. Şimdi, test etmeyle ilgili bu bağlantının altını çizen son araştırmalardan söz ediliyor. Massachusetts'teki 905 devlet ilköğretim okulunda altı yıllık bir çalışma, daha fazla doğa içeren okullarda İngilizce ve matematikte standart testlerde daha yüksek puanlar bildirdi. Benzer şekilde, Illinois Üniversitesi'nde 500'den fazla okulla ilgili henüz yayınlanmamış on yıllık bir araştırmanın ön sonuçları, özellikle en büyük eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için benzer bulgular gösteriyor. Bu sonuçlara dayanarak araştırmacılar, okullarımızı yeşillendirmenin (doğaya dayalı öğrenme ortamlarını dâhil ederek), öğrencilerin test puanlarını yükseltmenin en uygun maliyetli yollarından biri olabileceğini öne sürüyorlar. Eğitimin gerçekten en ileri noktasının, okulların yeşillendirilmesi olduğuna inanıyorum.

Çocukların doğayı severek ve merak ederek büyümesi konusunda öğretmenlerimize notlarınız ve önerileriniz olur mu? Mutlaka akıllarında tutmalarını istediğiniz önerileriniz neler olur?

Birçok insan, öğretmenlerin ve ailelerin çocukları doğayı deneyimlemeye teşvik edebilecekleri yollar öneriyor: aile-doğa kulüplerinden, yeşil okul bahçeleri oluşturmaktan parklara ve diğer doğal alanlara saha gezilerini geri getirmeye kadar. Doğa içimizdedir, biz doğayız. Harvard profesörü Edward O. Wilson, insanın doğuştan doğaya ilgi duyduğunu ve psikolojik, fiziksel ve ruhsal sağlığımız için doğada deneyimlere ihtiyacımız olduğunu öne süren biyofili hipotezinde anlatıyor. Washington Üniversitesi'nde fahri zooloji profesörü olan Gordon Orians, modern insanların "hayaletler" dediği, bir türün sinir sistemine bağlanmış geçmiş deneyimlerin evrimsel kalıntılarının önemini anlamaları gerektiğini savunuyor. Texas A&M araştırmacısı Roger Ulrich, stresli bir deneyimden sonra doğal manzara görüntülerini izleyen insanların yalnızca beş dakikada belirgin bir şekilde sakinleştiğini gösterdi. Kas gerginliği, nabız ve cilt iletkenliği okumaları hızla düşüyor. Bunlar, doğal manzaralara olan ilgimizin, ihtiyacımızın ve bizim dışımızdaki türlerle ilişkimizin sağlığımız, hayatta kalmamız ve ruhumuz için temel olduğunu güçlü bir şekilde öne süren araştırmalardan sadece birkaç örnek. Bu bağlantı insanlığımızın bir parçası…

Çocukların doğa ile olan ilişkisindeki en büyük aktörler sizce kimler? Onlara ne söylemek istersiniz?

En yakın düzeyde en büyük aktörler: ebeveynler, büyükanne, büyükbabalar ve geniş aile. Kuzey Amerika'da ve diğer ülkelerde giderek artan bir şekilde ortaya çıkan, çocukları doğaya bağlamaya ve “Doğadaki Son Çocuk” kitabımda doğa yoksunluğu bozukluğu -tıbbi bir teşhis değil, insan maliyetlerini tanımlamanın bir yolu doğaya yabancılaşma- dediğim şeyi azaltmaya odaklanan bölgesel kampanyalar için heyecanlıyım. Türkiye'deki ilerleme ve konunun oradaki popülaritesi konusunda heyecanlıyım. Dünyanın dört bir yanında aile ve doğa kulüplerinin ortaya çıktığını görüyoruz. Bunlar, sadece çocuklarını dışarı çıkarmak için bir araya gelen birden fazla aileden oluşan gruplar. Bu grupların çoğuna Çocuklar ve Doğa Ağı (Children and Nature Network) yardım etti, ancak çok daha yüksek seviyelerde düşünmemiz ve hareket etmemiz gerektiğine inanıyorum. Türkiye, insanın doğa hakkını (ve doğanın olma hakkını) tanımada liderlik rolü oynayabilir. 2012 yılında Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), her çocuğun doğayla olumlu bir bağlantı kurma hakkına sahip olduğunu ilan eden bir kararı kabul etti. Bu meydan okuma şimdi dünyanın dört bir yanındaki hükümetlere ve Birleşmiş Milletlere gitmeli. İnsanların refahları, insanlıkları için çok temel bir şeye hakları vardır.

Günlük hayatınızda özellikle sürdürülebilirlik ile ilgili çocuklarınıza da öğrettiğiniz pratikleriniz var mı? Çocuklarınıza bunları öğretmek için neler yaptınız?

Oğullarımız Matthew ve Jason artık büyüdüler. Gençken, eşim ve ben bilinçli olarak onlara hem evimizin arkasındaki kanyonda hem de onları götürdüğümüz doğa maceralarında doğada olumlu deneyimler yaşamaları için fırsatları verdik. Bu bağlantının doğal olarak gerçekleşeceğini varsaymadık. Ayrıca, ekranların önündeki zamanları ile nehir kenarlarındaki zamanları arasında bir denge kurmalarına yardımcı olmak için çok çalıştık. Bu dengeyi koruduklarına inanıyorum. Bu konuda açık olmak istiyorum: Ben teknoloji karşıtı değilim. Ancak hayatımız ne kadar ileri teknolojiye dönüşürse, o kadar çok doğaya ihtiyacımız var.

Bu sorular ve TEMA Vakfı'nın çocuklara doğa deneyimleri yaşatmak için yaptıkları, çocukları, aileleri ve toplulukları doğaya bağlama konusundaki kararlılığı ve de Türkiye'nin oynadığı önemli rol için çok teşekkür ederim.